Yeterli ve etkili anne sütü ile başarılı beslenme birden çok faktöre bağlıdır. Bu faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz: Doğum şekli, bebeğin doğum ağırlığı ve gebelik haftası, (bebeğin) emme gücü ve uyarısı, anne memesinin (meme ucu ve etraf doku) yapısı.
Etkili beslenme için en önemli belirleyici bebeğin etkili ve uygun emmesidir. Düşük doğum ağırlıklı (<2500 gram) veya doğum ağırlığı 2000-2500 gramın üzerinde olsa bile gebelik haftası 34-37 hafta gibi sınırda olan prematüre bebeklerin emmeleri çok güçlü olmayabilir ve ilave beslenme desteği (kaşıkla/fincanla beslenme), hatta bir sağlık kuruluşunda desteklenerek beslenmesi gerekebilir.
Etkili emme ile birlikte meme dokusunda oluşan uyarılarla anne beyninde süt yapımını ve emmeyle birlikte sütün süt kanallarına akmasını sağlayan hormonlar salgılanır ve süt yapımı ile salgısı artar. Bu döngünün başarılı bir şekilde sürebilmesi için pozitif olumlu) bir ruh hali, günde en az 3-4 litre SIVI (su, komposto, meyve suyu, süt) alımı, sık ve uygun emzirme (bebeğin ağız boşluğunun anne memesinin kahverengi alanını kapsayacak şekilde emmesi, uygun pozisyonda emzirilmesi ve annenin 1. ve 3. parmakları ile meme başı ile altı dokuyu süt akıtacak şekilde sıkması) gereklidir.
Doğum sonrası dış çevreye adaptasyon aşamasında bazı bebeklerin uykuları, emme içgüdülerine ve emme kuvvetlerine ağır basabilir; çok uyuyan, az emen ve sonuçta iyi beslenemeyen bebekte bu dönemde kan şekerinin düşme ihtimalini de dikkate alarak, 1-3 saat aralıklarla ve gerekirse uyararak/hafif ağlatarak bebeğin emme içgüdüsünün uyarılması ve sik emzirilmesi gerekir.
Kan şekeri düşüklüğü ve sarılık gibi risklerin hemen hemen hiç kalmadığı 2.-3. haftadan sonra bu tür müdahalelere gerek yoktur, artık bebek kendi beslenme sıklığını kendi düzenleyebilir ve bazen 5-6 saat kadar emmeden -deliksiz uyuyabilir.
ilk günlerde yeterli beslenememenin belirtileri nelerdir?
Bir tıp profesyonelinin aslında kolaylıkla yorumlayabileceği bazı belirtileri, özellikle ilk bebeğini doğurup büyütmekte olan çoğu anne fark edemeyebilir: bebeğin hiç emmemesi uykudan uyandırılamaması, hiç ağlamaması, bezini idrarla çok az ıslatması (iyi beslenen bir bebek günde 4-8 kez bezini ıslatır), bezinde özellikle kış aylarında pembe (ürat) kristalleri görülmesi, kakasını çok az yapması veya hiç yapmaması sarılığının ilk 24 saat içinde gözle fark edilir düzeyde ve sonraki günlerde de portakal rengine yakın koyuluğa kadar giden şiddette belirginleşmesi, kilo kaybının normalden fazla olması (Normalde tüm bebekler anne karnındaki dönemden kalma vücutlarında bulunan fazla sıvıyı ilk 3-4 günde idrar ve deriden buharlaşma yoluyla kaybeder, bu normal sıvı kaybı bebeğin doğum ağırlığının ilk bir hafta içinde en fazla %10-12'sinin kaybı şeklinde karşımıza çıkar.
İşlerin yolunda gittiği (alım iyi, kayıplar normal) bir bebekte 7 ile 10. günlerde bebek doğum ağırlığına ulaşmalı ve sonraki günlerde günde 20-60 gram kilo almalıdır), deri elastikliğinin (deri iki parmak arasında tutulup bırakıldığında eski haline dönme süresi) doğumda olduğundan daha fazla olması, ağız kuruluğu, göz kürelerinde çökme, bebeğin fiziksel olarak küçüldüğünün fark edilmesi, bıngıldakta çökme gibi belirtiler yeterli beslenememeyi düşündürür.
Yeterli beslenme konusunda şüphe duyulması durumunda ne yapmak gerekir? Normal kontrollerin bir parçası olarak da düşünülüp (topuk kanı alınması, sarılık kontrolü, işitme testi) doğumdan sonra 3. 7. 15. ve 30. günlerde bir sağlık kuruluşu veya uzman hekim muayenesi kuşkularınızı giderecektir. Niye biberonla beslenmeyi tercih etmeyiz?
Bu hem anne sütü ile beslenme alışkanlığının ikinci plana itilmesi böylece anne sütü miktarının azalma ihtimalinden, hem de bebeğin biberon emziğine alışarak anne memesinden uzaklaşma/soğuma riskinden kaynaklanır. Yalancı emzik kullanalım mı? İlk ay içinde yalancı emzik kullanımı bebeğin biberon emziğine alışarak anne memesinden uzaklaşmasına yol açabilir. Bir aydan sonra sakinleşme ihtiyacı olan kolikli bebeklerde zorda kalınırsa emzik kullanılabilir.